Prethodni segment: Saopštenje o razgovoru studentske delegacije sa rektorom Univerziteta u Beogradu i upravom Filozofskog fakulteta – 8. novembar 2006.
Napomena: U tekstu se koristi naziv „diplomirani-master“ jer se prema novom Zakonu o visokom obrazovanju posle završenih master studija, npr. filozofije, dobija akademski naziv: „diplomirani filozof – master“.
EKVIVALENCIJA
Prilikom odlučivanja o kriterijumima za usaglašavanje akademskih naziva stečenih prema ranijim propisima sa nazivima iz novog zakona, mora se primeniti adekvatan opšti princip koji će jednako tretirati sve imaoce diploma. Primenom nove, evropske nomenklature akademskih naziva, neophodno je sačuvati stečena prava diplomiranih i time sprečiti njihovo degradiranje na tržištu rada, kao što im se mora obezbediti direktna prohodnost na doktorske studije. Ovo je već učinjeno u mnogim evropskim zemljama koje su imale sličan problem: Hrvatska, Holandija, Belgija, Estonija…
Diplomirani = Master
Imajući u vidu osnovne karakteristike master studija (prohodnost na doktorske studije, obim opterećenja od 300 ESPB i trajanje od pet godina), one su suštinski istovetne sa ranijim diplomskim studijama i to na osnovu sledećih pokazatelja:
- Nakon završetka diplomskih studija postojala je mogućnost direktnog upisa na doktorske studije, uz odgovarajuću prosečnu ocenu, ali se ova zakonska mogućnost nije primenjivala, jer u praksi doktorske studije na univerzitetima nisu bile organizovane (doktorat se sticao na alternativan način – završetkom magistarskih studija i odbranom doktorske disertacije);
- Raniji propisi nisu imali instrumente za ograničavanje obima opterećenja studenata, usled čega ovaj obim znatno premašuje vremenski period koji imaju na raspolaganju za njegovo savlađivanje, odnosno – obim ranijih diplomskih studija premašuje obim novih osnovnih i odgovara master studijama;
- Sve ranije diplomske studije su i fomalno trajale duže od četiri godine, jer upis apsolventskog staža ima iste pravne posledice kao i upis bilo koje godine studija, zbog čega se i on, pravno gledano, tretira kao godina studija (studijski programi su projektovani sa ciljem da se realizuju zaključno sa istekom apsolventskog roka);
- I ranije diplomske i nove diplomske-master studije vode sticanju akademskog naziva, za razliku od magistarskih i doktorskih, koje vode sticanju naučnog;
- I stare i nove diplomske studije vode sticanju titule „diplomirani“, dok nove osnovne studije prvog stepena ne sadrže ovu odrednicu.
Magistar ≠ Master
Naziv magistra nauka ne može se poistovećivati sa zvanjem diplomiranog-mastera, pre svega zbog razlike u opterećenju nastavnim sadržajem i trajanju studija, ali i zbog samog karaktera studija – magistarska teza je rezultat samostalnog naučnog rada, pa je neposredna priprema za doktotrat, dok je akademski naziv mastera rezultat diplomskih studija koje osposobljavaju za primenu i razvoj naučnih, stručnih i umetničkih dostignuća (slično kao „diplomirani“ po ranijim propisima). Upravo iz tog razloga Zakon o visokom obrazovanju i štiti magistre, odnosno priznaje njihovu prednost u odnosu na diplomirane-mastere. Magistri u skladu sa zakonom imaju pravo da „preskoče“ pohađanje doktorskih studija i da do 2012. godine direktno pristupe izradi i odbrani doktorske disertacije. Posle isteka ovog zakonskog roka, magistri će upisivati doktorske studije, ali će im biti priznate godine magistarskih studija, tako da će im i tada realno preostati samo izrada doktorske disertacije, koja traje godinu dana. S druge strane, masteri će biti u obavezi da pohađaju ove izuzetno zahtevne trogodišnje doktorske studije da bi stekli titulu doktora nauka.
Pored toga, magistri nauka ni na tržištu rada neće biti oštećeni izjednačavanjem diplomaca sa diplomiranim-masterima. Naime, oni će biti u mogućnosti da izvrše usaglašavanje svoje diplome osnovnih studija sa odgovarajućim zvanjem iz novog zakona (diplomirani-master), pa bi nakon magistriranja bili nosioci i akademskog naziva mastera i naziva magistra nauka. Time bi bili u istoj meri kvalifikovaniji od novih diplomiranih-mastera, kao što su danas kvalifikovaniji od diplomaca.
Pitanje retroaktivnosti
Pogrešno se navodi da bi izjednačavanje diplomaca i diplomiranih-mastera predstavljalo kršenje zabrane retroaktivnosti. Oni koji na ekvivalenciju gledaju kroz tu prizmu tvrde da ne može biti retroaktivnog priznavanja diplomaca za mastere (jer su, naizgled, nejednaki), a za uzvrat zahtevaju retroaktivno poistovećivanje diplomaca sa „bachelor“-ima (koji jesu nejednaki na osnovu više parametara). Ovde se, međutim, uopšte ne radi o retroaktivnom priznavanju, već o zakonskoj obavezi po kojoj KONUS mora da propiše opšte kriterijume na osnovu kojih se utvrđuje da nazivi stečeni po ranijim propisima odgovaraju nazivima iz novog zakona. Pri tome, poistovećivanje diplomaca sa „bachelor“-ima (osnovne studije prvog stepena) bi zaista vodilo narušavanju njihovih stečenih prava, jer novi „bachelor“-i nemaju isti tretman u daljem školovanju i na tržištu rada kao nosilac titule „diplomirani“.
Diferencijalni ispiti
Zagovornici uvođenja diferencijalnih ispita za diplomce koji žele da steknu akademski naziv mastera zapravo predlažu narušavanje principa zaštite stečenih prava. Svi koji su stekli VII-1 stepen stručne spreme, stekli su ista prava i ne mogu im se dodeljivati različita prava nakon usaglašavanja starih sa novim akademskim nazivima. Odnosno, ukoliko se makar jedna diploma VII-1 stepena stručne spreme prizna kao diploma mastera, onda sve diplome istog stepena moraju dobiti naziv diplomiranog-mastera.
Neki tvrde da kriterijum za usaglašavanje ne treba da bude trajanje studija, već samerljivost novog studijskog programa sa starim. U tom slučaju bi raniji diplomci morali da polažu ispite iz novih predmeta koje oni nisu imali prilikom studiranja. Ovde se, međutim, previđa da se izmene programa redovno vrše i da nikada u dosadašnjoj istoriji imaoci diploma nisu bili pozivani da polažu ispite iz dodatnih, novouvedenih predmeta da bi time potvrdili prava koja su već stekli diplomiranjem. Isto tako, umesno je pretpostaviti da će se i u budućnosti sadržaji studijskih programa menjati usled naučnog progresa, ali Zakonom nije predviđeno nikakvo doškolovavanje u ovom pogledu.
Neophodno je imati u vidu da uz diplomu master studija neizostavno ide i tzv. dodatak diplomi u kojem stoje svi podaci o savladanom studijskom programu. Na taj način se sve razlike u studijskim programima očitavaju u samoj diplomi, odn. njenom dodatku.
Sledeći segment: Sekretarijat za zakonodavstvo zaključio da treba izjednačiti zvanja diplomirani i master – 20. novembar 2006.